Những bài thơ hay nhất của Hồ Xuân Hương

Thánh thót tầu tiêu mấy giọt mưa,

Bút thần khôn vẽ cảnh tiếu sơ,

Xanh om cổ thụ tròn xoe tán,

Trắng xoá tràng giang phẳng lặng tờ.

Bầu dốc giang sơn say chấp rượu,

Túi lưng phong nguyệt nặng vì thơ

Cho hay cảnh cũng ưa người nhỉ,

Thấy cảnh ai mà chẳng ngẩn ngơ.

Chẳng phải Ngô chẳng phải ta

Đầu thì trọc lốc áo không tà

Oản dâng trước mặt dăm ba phẩm

Vãi nấp sau lưng sáu bảy bà

Khi cảnh khi tiu khi chũm choẹ

Giọng hì giọng hỉ giọng hi ha

Tu lâu có nhẽ lên sư cụ

Ngất nghểu toà sen nọ đó mà

Êm ái chiều xuân tới Khán Đài

Lâng lâng chẳng bợn chút trần ai

Bốn mùa triêu mộ, chuông gầm sóng

Một vũng tang thương, nước lộn trời

Bể ái ngàn trùng khôn tát cạn

Nguồn ân trăm trượng dễ khơi vơi

Nào là cực lạc là đâu tá?

Cực lạc là đây, chín rõ mười

Bày đặt vì ai khéo khéo vòm

Nứt ra một lỗ hổng hòm hom

Người quen cửa Phật chen chân xọc

Kẻ lạ bầu Tiên mỏi mắt dòm

Giọt nước hữu tình rơi thánh thót

Con thuyền vô trạo cúi lom khom

Lâm tuyền quyến cả phồn hoa lại

Rõ khéo trời già đến dở dom

Khen thay con tạo khéo khôn phàm

Một đố giương ra biết mấy ngàm

Triền đá cỏ leo sờ rậm rạp

Lạch khe nước rỉ mó lam nham

Một sư đầu trọc ngồi khua mõ

Hai tiểu lưng tròn đứng giữ am

Đến nơi mới biết rằng Thánh Hoá

Chồn chân mỏi gối hãy còn ham

Thầy tớ thong dong dạo cảnh chùa

Cầm thư lưng túi rượu lưng hồ

Cá khe lắng kệ đầu ngơ ngác

Chim núi nghe kinh cổ gật gù

Then cửa từ bi nêm chật cánh

Nén hương tế độ cắm đầy lò

Nhà sư ướm hỏi nhà sư tí

Phúc đức nhà ngươi được mấy bồ

Kìa ai tỉnh, kìa ai say

Kìa ai ghẹo nguyệt giữa ban ngày

Khoan khoan xin hãy dừng tay lại

Chớ mó hang hùm nữa mất tay

Khéo khéo bày trò tạo hoá công

Ông Chồng đã vậy lại Bà Chồng

Tầng trên tuyết điểm phơ đầu bạc

Thớt dưới sương pha đượm má hồng

Gan nghĩa dãi ra cùng chị Nguyệt

Khối tình cọ mãi với non sông

Đá kia còn biết xuân già giặn

Chả trách người ta lúc trẻ trung

Bốn cột khen ai khéo khéo trồng,

Người thì lên đánh kẻ ngồi trông,

Trai co gối hạc khom khom cật

Gái uốn lưng ong ngửa ngửa lòng.

Bốn mảnh quần hồng bay phấp phới,

Hai hàng chân ngọc duỗi song song.

Chơi xuân đã biết xuân chăng tá.

Cọc nhổ đi rồi, lỗ bỏ không!

Ấy bao nhiêu tuổi hỡi cô mình

Chị cũng xinh mà em cũng xinh

Trăm vẻ như in tờ giấy trắng

Ngàn năm còn mãi cái xuân xanh

Phiếu mai chăng dám đường kia nọ

Bồ liễu thôi đành phận mỏng manh

Có một thú vui sao chẳng vẽ

Trách người thợ ấy khéo vô tình

Trời đất sinh ra đá một chòm

Nứt làm đôi mảnh hổng hòm hom

Kẽ hầm rêu mọc trơ toen hoẻn

Luồng gió thông reo vỗ phập phòm

Giọt nước hữu tình rơi lõm bõm

Con đường vô ngạn tối om om

Khen ai đẽo đá tài xuyên tạc

Khéo hớ hênh ra lắm kẻ dòm

Ðứng tréo trông ra cảnh hắt heo

Ðường đi thiên thẹo quán cheo leo

Lợp lều mái cỏ tranh xơ xác

Xỏ kẽ kèo tre đốt khẳng kheo

Ba chạc cây xanh hình uốn éo

Một dòng nước biếc cỏ lèo tèo

Thú vui quên cả niềm lo cũ

Kìa cái diều ai gió lộn lèo

Một đèo một đèo lại một đèo

Khen ai khéo vẽ cảnh cheo leo

Cửa son tía ngắt lơ thơ móc

Đường đá xanh rì lún phún rêu

Phưởng phất chồi thông cơn gió tốc

Mịt mờ ngọn cỏ lúc sương gieo

Hiền nhân quân tử ai là chẳng

Mỏi gối chồn chân cũng muốn trèo

Hai bên thời núi giữa thời sông

Có phải đây là Kẽm Trống không

Gió vật sườn non kêu lắc rắc

Sóng dồn mặt nước vỗ long bong

Sao nói rằng năm lại có ba?

Trách người quân tử hẹn sai ra.

Bao giờ thong thả lên chơi nguyệt,

Nhớ hái cho xin nắm lá đa.

Rằng gián thì năm, quý có ba

Bởi người thục nữ tính không ra.

Ừ rồi, thong thả lên chơi nguyệt

Cho cả cành đa lẫn củ đa.

Một trái trăng thu chín mõm mòm,

Nảy vừng quế đỏ đỏ lòm lom!

Giữa in chiếc bích khuôn còn méo,

Ngoài khép đôi cung cánh vẫn khòm.

Ghét mặt kẻ trần đua xói móc,

Ngứa gan thằng Cuội đứng lom khom.

Hỡi người bẻ quế rằng ai đó,

Đó có Hằng Nga ghé mắt dòm.

Hỡi chàng ôi hỡi chàng ôi

Thiếp bén duyên chàng có thế thôi

Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé

Nghìn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi

Khéo khéo đi đâu lũ ngẩn ngơ

Lại đây chị dạy lối làm thơ

Bướm non ngứa lợi châm hoa rữa

Dê bé buồn sừng húc giậu thưa

Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi

Này của Xuân Hương mới quệt rồi

Có phải duyên nhau thì thắm lại

Đừng xanh như lá, bạc như vôi

Thấp thoáng đầu ghềnh lún phún mưa

Đố ai vẽ được cảnh tiêu sơ

Xanh om cổ thụ tròn như tán

Trắng xóa tràng giang phẳng ngỡ tờ

Còi mục thét trăng miền khoáng dã

Lưới ngư chăng gió bãi bình sa

Chuông ai đứt nối bên kia tá

Lầm lỡ chung tình một túi thơ

Quán Sứ chùa xưa cảnh vắng teo

Thương ôi sư đã hóa ra mèo

Sáng banh vắng kẻ khua dùi mõ

Trưa trật không người quét kẽ rêu

Chí chát chày kình im lại đấm

Lầm rầm tràng hạt đếm cùng đeo

Buồm từ cũng rắp sang Tây Trúc

Gió vật cho nên phải lộn lèo

Cái kiếp tu hành nặng đá đeo

Làm chi một chút tẻo tèo teo

Thuyền từ cũng muốn về Tây Trúc

Trái gió cho nên phải lộn lèo

Tiếng gà xao xác gáy trên vòm

Oán hận trông ra khắp mọi chòm

Mõ thảm không khua mà cũng cốc

Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om

Trước nghe những tiếng thêm rầu rĩ

Sau hận vì duyên để mõm mòm

Tài tử văn nhân ai đó tá

Thân này đâu đã chịu già tom

Canh khuya văng vẳng trống canh dồn

Trơ cái hồng nhan mấy nước non

Chén rượu hương đưa say lại tỉnh

Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn

Xiên ngang mặt đất rêu từng đám

Đâm toạc chân mây đá mấy chòm

Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại

Mảnh tình son trẻ tí con con

Dắt díu đưa nhau đến cửa chiền

Cũng đòi học nói nói không nên

Ai về nhắn nhủ phường lòi tói

Muốn sống đem vôi quét trả đền

Văng vẳng tai nghe tiếng khóc chồng

Nín đi kẻo thẹn mấy non sông

Ai về nhắn nhủ đàn em nhé

Xấu máu thời khem miếng đỉnh chung

Trăm năm ba vạn sáu ngàn ngày

Dẫu có ngàn vàng khó đổi thay

Trong núi ngàn năm cây vẫn có

Dưới trần trăm tuổi dễ không ai

Nghĩ đường danh lợi lòng thêm chán

Thấy kẻ gian ngoan bụng lại đầy

Đắng xót ghê thay mùi tục lụy

Bực mình theo Cuội tới cung mây

Mùa hè hây hẩy gió nồm đông

Tiên nữ nằm chơi quá giấc nồng

Lược trúc chải cài trên mái tóc

Yếm đào trễ xuống dưới nương long

Ðôi gò Bồng Đảo sương còn ngậm

Một lạch Đào Nguyên suối chửa thông

Quân tử dùng dằng đi chẳng dứt

Ði thì cũng dở ở sao xong

Một lỗ xâu xâu mấy cũng vừa

Duyên này tác hợp tự ngàn xưa

Chành ra ba góc da còn thiếu

Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa

Bài này trong văn bản chỉ có 4 câu, các bản quốc ngữ sau này có thêm 4 câu nữa:

Mát mặt anh hùng khi tắt gió

Che đầu quân tử lúc sa mưa

Nâng niu ướm hỏi người trong trướng

Phì phạch trong lòng đã sướng chưa

Thân em thời trắng phận em tròn

Bảy nổi ba chìm mấy nước non

Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn

Nhưng em vẫn giữ tấm lòng son

Kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh lùng

Chém cha cái kiếp lấy chồng chung

Năm chừng mười họa hay chăng chớ

Một tháng đôi lần có cũng không

Cố đấm ăn xôi xôi lại hỏng

Cầm bằng làm mướn mướn không công

Nỗi này ví biết dường này nhỉ

Thời trước thôi đành ở vậy xong

Thương ôi phận gái cũng là chồng

Ghét bỏ nhau chi hỡi Nguyệt ông

Rồng tắm ao tù từng phận tủi

Mưa gieo xuống giếng uổng lòng mong

Xót thân hoa nở song lầm cát

Thẹn mặt trần ai đứng giữa vòng

Âu hẳn tiền nhân sao đấy tá

Thôi đành một kiếp thế cho xong

Thương thay phận gái cũng là người

Nỡ bỏ xuân xanh quá nửa đời

Ông Nguyệt nỡ nào trêu quải mãi

Chị Hằng khéo nhẽ éo le thôi

Hoa còn phong nhụy ong ve vãy

Gió đã phai hương bướm tả tơi

Quá ngán thợ trời ghê gớm bấy

Xuân xanh được mấy chút thương ôi

Hỡi chị em ơi có biết không

Một bên con khóc một bên chồng.

Bố cu lổm ngồm bò trên bụng,

Thằng bé hu hơ khóc dưới hông.

Tất cả những là thu với vén

Vội vàng nào những bống cùng bông.

Chồng con cái nợ là như thế,

Hỡi chị em ơi có biết không?

Mười hai bà mụ ghét gì nhau

Đem cái xuân tình cắm ở đâu

Rúc rích thây cha con chuột nhắt

Vo ve mặc mẹ cái ong bầu

Nào ai biết được vông hay chóc

Nọ kẻ chia ra cuống mấy đầu

Thôi thế thời thôi thôi cũng rảnh

Trăm năm càng khỏi tiếng làm dâu

(Mưa Thu)

Thiên cách vân âm thảm bất minh,

Tiêu tiêu thu vũ lạc nhàn đình.

Đoản trường khô thụ chi đầu lệ,

Thư cấp hoàng tiêu diệp thượng thanh.

Ngâm đoạn đê mê thiên lý mộng,

Sầu khiên liêu lạc ngũ canh tình.

Thâm khuê tối khổ như hoa diện,

Nhất phiến sầu dung hoạ bất thành.

Bản dịch:

Trời cách mây mù thảm chả xanh,

Mưa thu sân vắng giọt buồn tanh.

Đầu cành cây héo châu dài vắn,

Trên lá tiêu vàng tiếng chậm thanh.

Hát dứt đê mê mơ vạn dặm,

Sầu giăng quạnh quẽ nỗi năm canh.

Khuê sâu rất khổ mày hoa ấy,

Vẻ mặt buồn thương vẽ chẳng thành.

Chàng với thiếp đêm khuya trằn trọc,

Ðốt đèn lên đánh cuộc cờ người.

Hẹn rằng đấu trí mà chơi,

Cấm ngoại thuỷ không ai được biết.

Nào tướng sĩ dàn ra cho hết,

Ðể đôi ta quyết liệt một phen.

Quân thiếp trắng, quân chàng đen,

Hai quân ấy chơi nhau đà đã lửa.

Thoạt mới vào chàng liền nhảy ngựa,

Thiếp vội vàng vén phứa tịnh lên.

Hai xe hà, chàng gác hai bên,

Thiếp thấy bí, thiếp liền ghểnh sĩ.

Chàng lừa thiếp đương khi bất ý,

Ðem tốt đầu dú dí vô cung,

Thiếp đang mắc nước xe lồng,

Nước pháo đã nổ đùng ra chiếu.

Chàng bảo chịu, thiếp rằng chẳng chịu,

Thua thì thua quyết níu lấy con.

Khi vui nước nước non non,

Khi buồn lại giở bàn son quân ngà.